Het bedrijf RIFA AB was een Zweeds bedrijf dat is opgericht tijdens de Tweede Wereldoorlog om weerstanden en condensators te maken voor de productie van radio's. RIFA staat, in ieder geval in de vintagecomputergemeenschap, vooral bekend als producent van zogenaamde Klasse X en Y metaalgeïmpregneerdpapierveiligheidscondensators of simpelweg filtercaps. In de meeste computervoedingen zit wel een RIFA condensator of eentje van een vergelijkbaar merk, zoals WIMA.
Een condensator kun je zien als een accu. Je kunt 'm opladen met stroom en je kunt 'm weer ontladen. Ze bestaat uit 2 geleidende platen waartussen een isolator (diëlektricum) zit. Bij de RIFA condensators waar we het nu over hebben is de isolator een velletje papier en zijn de geleiders een dun laagje metaal dat op een zijde van het papier is aangebracht. Aan elk pootje van de condensator zit zo'n velletje papier. De velletjes zitten om elkaar gewikkeld om zo een groter oppervlak te creëren. De grootte van het oppervlak bepaalt de capaciteit van de condensator.
Vaak worden ze gebruikt als filter om oneffenheden in de stroombron glad te strijken. Bijvoorbeeld in een computervoeding waarbij AC wordt omgezet naar DC. Die omgezette DC is nooit helemaal vlak en daar wordt een condensator voor gebruikt. Je kunt een condensator ook gebruiken om storingen weg te filteren en dat is de taak van de RIFA's.
Dit zijn ze dan, de kleine druktemakers. Je vind ze meestal met z'n tweeën. De 4 hierboven zijn zogenaamde Klasse Y condensators en komen uit 2 Mac Plus'en die ik onderhanden heb genomen. Als je dat blogje nog niet hebt gelezen doe dat dan nu! Dit is een vervolg op dat blog.
Maar wat is een RIFA condensator nu precies? Stel je deze vraag aan een vintagecomputerfan zoals ik, dan is het een emotie. Een gevoel van haat en afgunst. Ok ok misschien overdrijf ik nu een beetje maar als je je bezig houdt met oude computers dan kom je vroeg of laat in aanraking met deze kleine blokjes. Hopelijk is je eerste kennismaking van theoretische aard, zoals het lezen van mijn blog. Maar de kennismaking kan ook anders verlopen. Bijvoorbeeld doordat je via Marktplaats een oude computer hebt gekocht en in je enthousiasme besluit je 'm thuis direct aan te sluiten en op te starten. Dat gaat misschien een paar minuten goed maar dan POEF! Het licht gaat uit en de ruimte vult zich met een visachtige rookgeur die je nog wel een tijdje zult blijven ruiken. Maar wat is een RIFA?
Klasse X
Dit type condensator wordt in een voeding gebruikt om elektromagnetische storingen te onderdrukken. De condensator wordt aangesloten op de fase en neutraal van de voeding, dus aan de AC-kant. Wanneer deze condensator faalt zal-ie zeer waarschijnlijk kortsluiten. Hierdoor is er een directe verbinding tussen fase en neutraal waardoor er in korte tijd heel veel stroom door de condensator zal lopen. Het gevolg is een knal, rook en waarschijnlijk een donkere ruimte omdat de zekering in de meterkast heeft ingegrepen. Dit gevolgd door een visachtige rookgeur om je nog een paar dagen eraan te herinneren wat er gebeurd is.
Klasse Y
Dit type condensator wordt in een voeding gebruikt om de aarde van het primaire en secundaire (hoog en laag) deel met elkaar te verbinden. Ze zorgen ervoor dat eventuele elektromagnetische storingen die optreden in het apparaat niet aan het stroomnet worden doorgegeven. In plaats daarvan worden ze afgevoerd naar de (echte) aarde.
Het probleem
Na verloop van tijd (in dit geval zo'n 30 jaar) ontstaan er kleine scheurtjes in de behuizing van de condensator. Of dit nu het gevolg is van het probleem of juist de oorzaak weet nog steeds niemand zeker, zo lijkt het. Het kan zijn dat er oxidatie plaatsvindt in de condensator waardoor deze uitzet en zo de behuizing stuk drukt. Of het plastic waarvan de behuizing degradeert waardoor er scheurtjes ontstaan. Door die scheurtjes kan vocht naar binnendringen en zo het metaal oxideren waardoor uiteindelijk de 2 laagjes met elkaar in contact komen te staan. Hoe dan ook ontstaat er een verbinding tussen de 2 pinnen van de condensator met alle gevolgen van dien.
De oplossing
De enige echte oplossing is preventief vervangen van de RIFA condensators. Ook al lijken ze nu nog goed te werken, de kans is erg groot dat ze dat binnenkort niet meer doen. Hoewel het bedrijf RIFA AB niet meer bestaat worden vergelijkbare condensators nog steeds gemaakt door andere fabrikanten. Controleer dus wat voor type er in de voeding van je geliefde computer zit en vervang deze door een vergelijkbaar model. Let hierbij op het type (X of Y), het voltage en de capaciteit. Vervang ze vroegtijdig en je zal nog jaren plezier hebben van je vintagecomputer! In ieder geval totdat er iets anders stuk gaat natuurlijk..